Украины эргэн тойрны нөхцөл байдлын талаар АНУ, ОХУ-ын хоорондын "аман" дайн улам ширүүсч, одоо дэлхийн тавцанд өөр нэг томоохон тоглогч нөхцөл байдлын талаар дуу хоолойгоо хүргэж эхэллээ. Энэ бол Хятад.
Сүүлийн өдрүүдэд Бээжин АНУ, ОХУ-ыг нөхцөл байдлыг хурцатгахгүй, хүйтэн дайны үеийн сэтгэлгээг орхихыг шаардсан ч Москвагийн аюулгүй байдлын асуудлыг дэмжиж байгаагаа тодорхой илэрхийлэв.
Хятад улс эртний холбоотон, коммунист үзэл суртлын хуучин түншээ дэмжиж байгаа нь угаас ойлгомжтой. Гэхдээ энэ нь хоёр улсын харилцааны түүхээс ч илүү чухал байж болох юм.
Орос, Хятад "энх тайвны манаа"
Өнгөрсөн долоо хоногт Хятадын ГХЯ-ны сайд Ван И ОХУ-ын санаа зовоож буй асуудлыг зүй ёсны хэрэг хэмээн үзэж, "нухацтай авч үзэж, шийдвэрлэхийн төлөө ажиллах ёстой" гэж хэлэв.
Хятадаас НҮБ-д суугаа төлөөлөгч Жан Жүн "Орос улс олон улсын энх тайван, тогтвортой байдалд заналхийлж байна" гэсэн АНУ-ын мэдэгдэлтэй Хятад улс санал нийлэхгүй гэдгээ шулуухан мэдэгдэв. Тэрээр НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлийг хуралдуулсан Вашингтоныг шүүмжилж, энэ үйлдлийг "мегафон дипломат ажиллагаа" гэж нэрлээд, хэлэлцээр хийхэд тус болохгүй гэж мэдэгджээ. Дипломат хэллэгээр илэрхийлсэн Бээжингийн албан ёсны байр суурь болгоомжтой, нарийн ширийн зүйлээр баялаг байв.
Хятадын төрийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл ч бүр улаан цайм байр сууриа ил цагаан илэрхийлж байна. Хятадад Украины хямралыг барууныхны бүтэлгүйтсэн бас нэгэн жишээ болгон харуулж байна. Хятад, Орос зэрэг тусгаар орнуудын газар нутгаа хамгаалах эрхийг үл хүндэтгэсэн энэхүү мөргөлдөөний гол түрэмгийлэгч нь НАТО юм гэж тэд үзэж байна.
"Глобал Таймс" сонин "Хятад, Оросын улам бүр ойртож байгаа харилцаа нь дэлхийн дэг журмыг хамгаалах сүүлчийн шугам болж байна" гэж бичсэн бол "Синьхуа" агентлагийн нийтлэлд "АНУ дотоодын асуудлаас анхаарлаа сарниулж, Европ дахь өөрийн нөлөөгөө сэргээхийг оролдож байна" гэж мэдээлжээ.
Нийтлэг зорилго, нийтийн дайсан
Украины хямрал болон 2014 онд Крымийг өөртөө нэгтгэсэн нь Москваг Бээжингийн өвөрт түлхэн оруулж, олон улсын тавцанд ганцаардаж байсан тэр үед нь эдийн засаг, дипломатын дэмжлэг үзүүлсэн.
Тэр цагаас хойш энэ харилцаа улам бүр цэцэглэн хөгжсөн. Хятад улс олон жилийн турш Оросын хамгийн том худалдааны түнш байсаар ирсэн бөгөөд өнгөрсөн онд хоёр талын худалдаа 147 тэрбум ам.долларт хүрч, шинэ дээд амжилт тогтоожээ. Мөн хоёр улс цэргийн хамтын ажиллагааны замын зурагт гарын үсэг зурж, хамтарсан сургуулилтыг дахин явуулахаар тохиролцов.
Владимир Путин, Ши Жиньпиний урилгаар өвлийн олимпийн нээлтийг үзэнгээ хоёр удирдагчид уулзалт хийв. Путин сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд Ши Жиньпинтэй биечлэн уулзсан анхны удирдагч болов. Коронавирусын тахал эхэлснээс хойш Хятадын удирдагч гадаадад зорчоогүй бөгөөд гадаадын иргэдтэй бараг уулздаггүй.
Одоо хоёр улс барууны орнуудтай туйлын хурцадмал харилцаатай байгааг санах нь чухал. АНУ-ын Тафтсын их сургуулийн профессор Крис Миллер "Бээжин, Москва хоёр Европ, АНУ-ыг эсэргүүцэж, олон улсад илүү нэр хүндтэй байр сууриа олж авах нэг зорилготой" гэжээ.
Мөргөлдөөн хурцдаж, барууны орнууд Оросын эсрэг шинэ хориг арга хэмжээ авсан тохиолдолд Хятад улс урьдын адил Орост эдийн засгийн дэмжлэг үзүүлэх магадлалтай. Тухайлбал, төлбөрийн өөр систем нэвтрүүлэх, Оросын банк, компаниудад зээл олгох, нефтийг нь авах, тэр ч байтугай АНУ-ын экспортын хязгаарлалтыг үл тоомсорлох явдал юм.
Энэ бүхэнд Хятад маш их мөнгө зарцуулах хэрэгтэй болж мэдэх юм. Мэргэжилтнүүд Бээжин одоог хүртэл Москвагийн байр суурийг зөвхөн амаар л дэмжээд байгаагийн нэг шалтгаан нь энэ юм гэжээ.
Хятад улс одоо АНУ-тай харилцаагаа тогтворжуулах арга замыг эрэлхийлж байна гэж Херман Маршаллын сангийн Азийн хөтөлбөрийн захирал Бонни Глазер мэдэгдэв. Хэрэв тэд одоо Москвад шууд тусламж үзүүлбэл энэ нь АНУ-тай харилцах харилцааг улам хурцатгаж болзошгүй" гэж тэр хэлэв.
Бээжин ОХУ-ын талд дахин дахин ярих нь хоёр дахь худалдааны чухал түнш болох Европын холбоог Хятадын эсрэг эргүүлж магадгүй юм. Энэ нь улмаар Европын нэгдсэн хариу арга хэмжээнд хүргэж болзошгүй гэж судлаачид үзэж байна.
Түүний бодлоор барууны зүгээс хариу арга хэмжээ авахдаа Тайваньд илүү их дэмжлэг үзүүлж магадгүй юм. Мөн энэ айдас Украины хямралтай холбогдуулан Бээжингийн анхаарлыг гэнэт татаад байгаа юм.
Тайвань бол Украин биш
АНУ болон дэлхийн өнцөг булан бүрт байгаа Хятадын диаспора /цагаач/ нар энгийн нэг шалтгаанаар Украйны мөргөлдөөнийг анхааралтай ажиглаж байна. Вашингтон үнэхээр холбоотнуудынхаа ашиг сонирхлыг хамгаалах уу?
Хэрэв Орос Украинд халдвал АНУ хөндлөнгөөс оролцох эсэх, өөрийгөө тусгаар тогтносон улс гэж үздэг АНУ-ын гол холбоотон Тайванийг Хятад улс хяналтандаа авахаар шийдвэл үүнтэй төстэй зүйл тохиолдох уу гэж олон хүн асууж байна.
АНУ Тайванийн төлөө Хятадтай дайтах эсэх нь Азийг үнэхээр түгшээж байна. Хятад, АНУ-ын хоорондох өрсөлдөөн ширүүсэхийн хэрээр Тайванийн агаарын бүсэд Хятадын нисэх онгоцууд нислэг үйлдэж байгаа тухай мэдээлэх нь нэмэгдсээр байна.
Хятадууд Тайваньд халдлага үйлдсэн тохиолдолд АНУ тодорхой төлөвлөгөөнийхөө талаар ярьдаггүй. түүнчлэн тус аралд цэргийн тусламж үзүүлэхийг үүрэг болгосон хууль АНУ-д байдаг. Үүний зэрэгцээ Вашингтон Бээжингийн тунхагласан "Нэг Хятад" зарчмыг албан ёсоор хүлээн зөвшөөрдөг.
Гэхдээ шинжээчид Тайванийг Украинтай харьцуулах нь зохисгүй гэж үзэж байна. Нөхцөл байдал нь огт өөр геополитикийн асуудлаас хамаардаг. АНУ Тайваньтай илүү хүчтэй соёлын харилцаатай тул тус арлыг америкийн Ази дахь үзэл суртал, дипломат, цэргийн стратегийн тулгын чулуу болгож байна гэж Хятадууд үзэж байна.
"Хятад бол Орос биш, Тайван бол Украин биш. Тайваньд АНУ-ын ашиг сонирхол Украиныхаас хамаагүй өндөр байна" гэж судлаач Бонни Глэйзер хэлэв.
Эх сурвалж: ВВСээс товчлов
УКРАИН: Дайнд 85 хүүхэд амь үрэгджээ. Дайн хүүхдийн нүдээр /гар зураг/
27 сая хүн амтай Тайвань улсын "HUR" охидын хамтлагтай гэрээ байгуулсан Б.Сарантуяа
Говьсүмбэрчүүд эх нутгийнхаа ногоон ирээдүйн төлөө 5 сая мод тарина
ФОТО: ОХУ Украины Мариопуль хотын төрөх эмнэлгийг бөмбөгдсний дараах байдал
