Монголын барилгын байгууллагын хөгжил

Барилгажилт муугаас Нийслэл хүрээ нь 1921 оны хувьсгалын өмнө Ази, Европдоо хамгийн хоцрогдсон гэгдэж байлаа. 

Тэгвэл 1923 онд хуралдсан намын II их хурлаас барилгын анхан шатны ажлыг улсын сангаас эрхлэх тусгай газар байгуулах чиглэлийг гаргасан бол 1926 онд Аж ахуйн явдлын яамны харъяанд барилгын ажлыг хариуцах Монголын хувь нийлүүлсэн хоршоог буман төгрөгийн хөрөнгөтэйгөөр байгуулсныг Монголын барилгын байгууллагын үүсэл гэж үздэг юм.

Цааш нь мөн оны X сард барилгын хэлтэс, 1927 онд Зураг, төслийн контор, 1930 онд Аж үйлдвэрийн комбинатыг барих болсонтой холбогдуулан “ПромМонгол строй” хэмээх хувь нийлүүлсэн байгууллага бий болсон байдаг. Ардын хувьсгал ялах үед манай улсад 4000 гаруй сүм дугана, 700 гаруй хүрээ хийдтэй байв. 

Өмнө нь Амарбаясгалант хийдийг Өгдөр Гэгээний дурсгалд зориулж Манжийн талын хөрөнгөөр барьсан юм. 

Дараа нь Богдын өргөөг барьжээ. Энэ бүхэн Монголд барилгын уламжлалтай холбогддог. Хувьсгалын эхэн үед барилга барих хүн хүч дутмаг. Шийтгэгдсэн лам нар олзны Японууд бас Оросын хоригдлууд тэднийг 505-ынхан гэдэг байсан гэдэг тэдний хүчээр анх ноос болон түүхий эд боловсруулах үйлдвэр, төмөр замыг барьжээ.

Япончууд Дуурийн театр, Элдэв-Очир кино театрыг, германууд Монгол банкны барилгын барьсан юм билээ.

1930-аад онд Улаанбаатар хотод сургууль соёлын болон үйлдвэрүүд баригдаж орчин үеийн хот байгуулалтын эхлэл тавигдсан бол Төв эмнэлэг, Хотын намын хороо, Багшийн сургууль, Засгийн газрын ордон гээд олон барилгыг босгосон. Улаанбаатарт хүн амын сууршил нэмэгдсэн учир 40, 50 мянгатын орон сууцуудыг барьж эхэлсэн 

Барилгын байгууллагын үсрэнгүй хөгжлийн үе гэвэл 1970-1990 он. Үүнээс өмнөх жилүүдэд барилгын байгууллагуудыг өргөтгөж шинжлэх ухааны үндэстэй хөгжүүлэх хөтөлбөр төлөвлөгөөтэй болсноор хот, аймгийн төвүүдийг хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөө зохиогдож МАА-н бригадын төв хүртэл барилгажи контор, улаанбулан, халуун усны газартай болж байлаа.

Дархан, Эрдэнэт хотууд баригдсан. Өндөр хүчдлийн шугамд нутгийн төв хэсэг бүрэн холбогдсон үе. Газар тариалангийн үйлдвэрлэл өргөжснөөр сангийн аж ахуйнууд байгуулагдан үр тарианы үтрэм, гурилын үйлдвэртэй болов. Бас бүтээн байгуулалт их өрнөсөн учир барилгын трестүүд, байшин үйлдвэрлэх комбинатыг барьсан юм билээ. Ер нь бол Улаанбаатар хотыг барилгажуулах хөгжүүлэх анхны ерөнхий төлөвлөгөөг 1954 онд анх хийсэн бол түүнээс хойш 4-5 удаагийн ерөнхий төлөвлөгөө гэж гаргасан байдаг. 

Түүнээс эхний гурван удаагийн төлөвлөгөө тун гайгүй хэрэгжсэн гэж судлаачид хэлдэг. Харин зах зээлд шилжсэн үеэс хотыг удирдаж байсан хүмүүсийн зохион байгуулалтын алдаа, учир утга муутай төлөвлөлтөөс болж дараа дараагийн ерөнхий төлөвлөгөөний хэрэгжилт саарсан гэдэг.

Ямар алдаа гарсан бэ гэвэл тэр ерөнхий  төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх гол утгыг ойлгоогүйгээс хотод газрын хувьчлал замбараагүй хийгдсэн. Үүнийг дагаад хот төлөвлөлтийн чиг шугам хазайсан. Басхүү Нийслэлийн түүхтэй холбоотой онц чухал байшинг хуучин хэв маягаар нь өөрчлөхийн  оронд буулгаад хаячихсан. Энэ нь барилгын соёлтой харш болсон. 

Жишээ хэлэхэд түүхээс үзэхэд нийслэлийн анхны байшин бол цахилгаан гэрлийн хорооны байшин, консулд байсан европ хийцийн анхны хоёр давхар байшин гээд олон дурсгалтай барилгууд байсан. Үүнээс одоо ганц, хоёрхон нь үлдэж. Уг нь барилгын түүхэнд дурсгал болгон сэргээж янзлаад хадгалах нь зөв байсан гэж эрдэмтэн, судлаачид бичсэн байдаг юм.

Эх сурвалж: "Зууны мэдээ" сонин