“Баатар”-ын дүр бүтээгчдийн базаахгүй төрх

Монголын улс төрийн халуурал хавар эхэлдэг байсан нь саяхан. Харин одоо цаг өөр болж, улирал харгалзахаа  больсон юм шиг байна. Нөхөн сонгууль гэж нэр дэвшигчдээсээ эхлээд улс төржиж, “баатар”-ын дүр бүтээх  драм арайхийж өндөрлөхтэй зэрэгцэн дараачийнх нь эхлэв. 

УИХ-ын гишүүн асан С.Жавхлан талбай дээр суулт зарлаад нэжгээд хонож байна. Засгийн газар, УИХ-ыг тартал сууна гэдгээ мэдэгдээд буй. Тэр өчигдөр өөрөөс нь  асуулт асуусан сэтгүүлч эмэгтэйн  толгой руу утсаараа цохиж, биед нь халдлаа. Энэ нь Монгол улсын Үндсэн хуулийн 14.2.1 дүгаар зүйл заалтыг ноцтой зөрчсөн үйлдэл байж болзошгүй гэдгийг зарим эх сурвалж тодотгож байгаа.

Тэрбээр Төв талбай дээр яг л хаан лугаа загнаж, тэр ч ирж уулз, түүнийг ч дууд, энэ ч ингэ гэхчлэн зандрах захирах хослуулан тушааж, миний тэмцлийг дэмж хэмээн зарлиг буулгах нь холгүй дүвчигнэж байна.  Монголын нэг сайхан дуучны  дүр ор тас орхигдож төрөл арилжсан мэт. Яг л нөгөө УИХ-ын сонгуулиар Увсад ялагдчихаад газар ташуурдаж байсан тэр араншингаа давтаж сууна.  С.Жавхлан “Хамаг Монгол” тоглолтдоо зориулж Сангийн сайд амьдаагаасаа  дөрвөн тэрбум төгрөг нэхсэн, тэр мөнгийг нь  өгөөгүй учраас Засгийн газрыг огцруулахаар суулт зарласан талаар мэдээлэл байгаа юм.

...Нөхөн сонгуулийн үеэр “Үнэн ба шударга” намын А.Отгонбат гэх лут тэмцэгч гарч ирсэн. Араасаа нэг лайвчин дагуулчихсан, Хотын захиргааны байрны цоожтой хаалга нүдэж байгааг нь харсан байх. Яг л “Ардын элч”-ийн Дүлзэнгийн дүр харагдаж билээ. Сумъяабазар хаана байна, гараад ир хэмээн хашгирч, төрийн албан хаагчийн биед халдсан.  Үргэлжлүүлээд Сонгинохайрхан дүүргийн ЗДТГ-ын байранд очиж, хаалга үүд нүдэж, төрийн албан хаагчдыг “суганы үс”, “долоогч”-оор доромжилж, Төрийн цагдаагийн тавьсан шаардлагыг үл хэрэгсэн дүвчигнэв. Энэ бүхэн илт хууль журам зөрчсөн үйлдэл байсан.

Хэн нэг даргатай уулзаж болно, асуудал тавьж, шаардлага хүргүүлж болно. Гэхдээ үүнийг чанга дуу, сүржин төрх, төрийн байгууллагын дотоод дүрэм журмыг үл хүндэтгэсэн үйдлээрээ хийж болохгүй нь тодорхой.  Ёс ёмбогор, төр төмбөгөр. Ес зүй хүндлэл гэж байх учиртай.

 УИХ-ын нөхөн сонгуулиар Сонгинохайрхан дүүрэгт  нэр дэвшсэн  Ш.Гантулга хэмээх бас нэг эрхэм бий. Түүнийг олон улсын тоймч гэдгээр нь иргэд илүү сайн мэднэ. Нэгэн цагт тэрбээр “Монголын Үндэсний Фронт” гэх хөдөлгөөний  тэргүүн болж явсан тэмцэгчдийн нэг.  Тэрбээр  “Монголын нийгмийг цэвэрлэхийн тулд 200 хүний толгойг тасдаж, Монголчууд түүнийгээ тойрон бүжиг хийх хэрэгтэй” гэж цэнхэр дэлгэцээр ярьж  нийгмийг хүчирхийлэлд уриалан дуудаж байв. Түүний энэ үгийг дахин дахин давтдаг “эх орончид” цөөн биш болсон. Энэ бол хүчирхийллийн нурман дээр мөчир нэмчихээд үлээж суугаагаас өөрцгүй.  

Монголын Үндэсний Фронтод Ш.Гантулгатай хамтран тэмцэгч  зураач Л.Өнөрчимэг  “хувьсгалд хууль байхгүй” гэх “алдарт” үгээрээ  хувьсгал нэрийн дор юуг ч хийж болно гэсэн сэдлийг олон нийтэд төрүүлэхийг оролдож байсан удаатай.  

Ёс зүйтэй холбон хэлэх ойрмогхоны нэг жишээ байна. Хөх хотод сууж байсан консул асан Д.Мөнх-Эрдэнэ НЗДТГ-ын удирдлагууд төсвөө танаж, тансаглалаа зогсоо гэсэн утгатай мэдээлэл хийж, Нийслэлийн засаг даргын орлогч Б.Сүхбаатарын өрөөгөөр орж, түүний амралтын өрөөний хөргөгчид архи байна хэмээн барьж байгаад лайв хийсэн. Энэ талаар учирлах гэсэн Б.Сүхбаатарт “Чи бид хоёр хэзээ найз болчихсон юм” гэхчлэнгээр цамнаж байгаад гарсан. Гэтэл мөнөөх шилтэй нь архи биш рашаан байсан нь тодорхой болж энэ  үйлдэлдээ “Уучлалт” гуйж байв. 

Энэ хүний нийгэмд хүргэх гэсэн мессеж санаа нь зөв байж болох ч харин түүнийгээ  хүргэсэн арга зам нь олон нийтэд огтхон ч таалагдаагүй.  Тэгээд ч хэн нэгний өрөө рүү дайран орж хөргөгч савыг нь онгичож ухна гэдэг нь хүчирхийллийн нэг хэлбэр гэсэн үг.

Хэнтийн нөхөн сонгуульд нэр дэвшсэн М.Чингисхаан буюу М.Баасанжаргал гэх залуу согтуу байхдаа төрөл бүрийн үйлдэл гаргадагаараа хэдийнэ танил болсон. Тэр сонгуульд нэр эвшиж байгаа эцсийн зорилгоо “Ерөөсөө тодорхой ш дээ. ХААН болох” хэмээн хариулж, төрийн өнөөгийн тогтолцоог үгүйсгэж байв. 

Жагсаал болгон дээр гарч ирдэг хэдэн эмэгтэйчүүд бий. Тэдний ярьж хэлж байгааг сонсоход бүр эрүүл эсэхэд нь эргэлзмээр. Зарим нь миний гэдсэн дотор чип суулгачихсан, гэрт камер тавьчихсан. Одоо миний ярьж байгааг 76-аас эхлээд бүгд сонсож байгаа гэхчлэн ярьдаг бол нөгөө нэг нь Австралид вакцины оронд уусмал шахсан сувилагч  үндэсний баатар болон өргөмжлөгдөж байна гэхчлэн хадуурч өгнө. 

Эх орончоо  илэрхийлэгсдийн иймэрхүү жишээ захаас аван бий.  Үзэл бодлоо илэрхийлэх нь хүний заяагдмал эрх. Үүнийг хүндэтгэнэ. Гэхдээ хэмжээ хязгаар гэж бий. Төрийн хууль тогтоомжоо үл хүндэтгэсэн, ёс зүйгүй үйлдлээрээ “Баатар”-ын дүр бүтээх нь нийгэмд тэр хэмжээгээр муугийн үр тарьж байдгийг бодолцох учиртай.  Тэр дундаа ийм ёс бус үйлдлийг хөөргөн дэвэргэж айл гэрийн хойморт цэнхэр дэлгэцээр хүргэх нь залуу үеийнхний оюун санааг хордуулж, нийгмийн сэтгэл зүйг буруу чиг зүг рүү хөтлөх хүчин зүйл болж байна.

Г.Хан