Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлт үү, Тавдугаар Үндсэн хууль уу

 “Тэрэлжийн нууц уулзалт” гэх шинэ хэллэг энэ намрын улс төрийн өнгө хандлагын илэрхийлэл болон хэрэглэгдэж магад. Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ өнгөрөгч амралтын өдрүүдээр танхимын гишүүд болон МАН-ын бүлгийн гишүүд, Засаг дарга нартайгаа Тэрэлжид уулзаж, улс төрийн тохиролцоо хийжээ.

Ерөнхий зургаараа Ерөнхий сайд, МАН-ын дарга гэсэн өөрийн байр сууриа бэхжүүлэхэд энэ уулзалт чиглэсэн байна. Тодруулбал, нэгдүгээрт Засгийн газрыг огцруулах асуудлыг хөндөхгүй байх, хоёрдугаарт, ирэх арваннэгдүгээр сард товлогдсон МАН-ын Их хурлаар Л.Оюун-Эрдэнийг намын даргаар жинхлэх, гуравт, Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах  асуудлаар тохирчээ. Харин энэ гурван тохиролцооноос анхаарал илүү татах нь Үндсэн хуульд өөрчлөлт.

Таван парламент дараалан яригдсан Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийг 2019 оны 11 дүгээр сард ёсчлон баталснаас хойш хоёр жил ч өнгөрөөгүй  байгаа. 

Дангаараа эрх барьж байгаа нь Үндсэн хуулийг хүссэнээрээ өөрчлөх эрх мэдэл мөн үү 

МАН 2020 оны сонгуулийн дараагаас Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг идэвхтэй ярьж эхэлсэн. Энэ зорилгоо парламентын засаглалыг гүнзгийрүүлэх гэж тайлбарладаг.  Гэхдээ Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах нь  өөрөө бас хууль журмаараа зохицуулагддаг. Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах журмын тухай хуулинд  “Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлтийг нэгэнт оруулсан бол хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс хойш найман жилийн дотор уг асуудлаар нэмэлт, өөрчлөлт дахин оруулахыг хориглоно гэжээ. 

Хуулийн энэ заалтаар бол нэмэлт өөрчлөлт ороод хоёр жилийн ч нүүр үзээгүй байгаа эцэг хуулийг өөрчлөх боломжгүй. Гэвч МАН дангаараа эрх барьж байгаа боломжоо ашиглан энэ заалтыг өөрчлөх замаар Үндсэн хуульд гар хүрэхийг зорьж байгаа нь тодорхой. Ерөнхий сайд Төрийн гурван өндөрлөг нэг цонхоор харж байгаа  гэжээ. Энэ бол "бид дуугарвал дуу нэг, дугтарвал хүч нэг шүү" гэсэн сануулга. 

Гэлээ ч МАН дангаараа Үндсэн хуулийг өөрчлөх эрхтэй юу гэдэг асуудал бас бий. “Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаар төсөл санаачлах үеэс эцэслэн батлах хүртэл бүхий л үйл ажиллагаанд иргэд, улс төрийн нам, олон нийтийн бусад байгууллагын оролцоог хангах” гэсэн хуулийн заалт бий. Энэ шаардлагыг тэд хэрхэн хангаж чадах вэ, бусад улс төрийн хүчин, нийт ард түмний зүгээс дэмжих эсэх нь бас асуудал. 

Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлт үү, Тавдугаар Үндсэн хууль уу

 Монгол Улс 1992 онд дөрөв дэх Үндсэн хуулиа баталснаас хойш 2000 оны “дордуулсан долоон өөрчлөлт” болон 2019 оных гээд хоёр удаа нэмэлт өөрчлөлт оруулаад байна. Харин одоо яригдаж байгаа гурав дахь шинэчлэлт нэмэлт өөрчлөлт байх уу, тав дахь Үндсэн хууль байх уу гэдэг нь анхаарал татаж байна.

Тав дахь Үндсэн хууль уу гэж эргэлзэх шалтгаан гэвэл Н.Энхбаярын мэдэгдэл. Тэрбээр өнгөрөгч тавдугаар сард МАХН-аа МАН-тай нэгтгэсний дараа “Тавдугаар Үндсэн хуулийг батлах нь хоёр намын тохирооны маш чухал зүйл. Шударга ёсыг тогтооно. Мянганы бүтээн байгуулалтыг хэрэгжүүлнэ” гэж онцолж байв.

Хэрэв түүний энэ үгэнд итгэвэл нэмэлт өөрчлөлт бус харин Тавдугаар Үндсэн хуулийг батлах асуудал МАН-ын дангаар эрх барьж байгаа энэ үед яригдана гэсэн үг. 

-Үндсэн хуульд ямар өөрчлөлт оруулах вэ

 Үндсэн хуулийн 2019 оны нэмэлт өөрчлөлт олон нийтийн хүлээлтэд бүрэн хариулт болж чадаагүй ч  урагш хийсэн алхам болсон. Харин одоо эрх баригчид ямар  өөрчлөлтийг төлөвлөж байгаа талаар  баталгаатай мэдээлэл байхгүй ч таамаглал бол бий.  Тодруулбал,

-Ерөнхийлөгчийг ард түмнээс сонгохгүй, парламентаас сонгодог болох

-Улсын Их Хурлын гишүүдийн тоог нэмж 99 болгох

-Тэдгээрийн 74-ийг мажоритар  буюу жижиг тойргоос сонгож, харин 24-ийг намын жагсаалтаар оруулж ирэхээр хуульчилна. Өөрөөр хэлбэл сонгуулийн хосолсон тогтолцоог бүрдүүлэхээр зорьж байгаа бололтой

-Засгийн газрын давхар дээлтэй сайд нарын тоог нэмэх зэрэг асуудлаар энэ удаагийн нэмэлт өөрчлөлтөө хийхээр зэхэж байгаа ажээ.

 

Г.Хантулга